Dark. Narrow. Uneven. Convoluted. Scary. Necessary. Full of life! The cries ring out revealing the fact that people want to connect with you: “Hello.” “Good morning.” “Makiraan po!” “Where are you going?” “Where do you live?” Eskinita are the lifeblood of Pingkian, the area in which I live. You may not notice them if you aren’t previously aware their presence because it doesn’t even seem like anyone can fit down them. But without them, life in Pingkian couldn’t go on, and understanding this can help make your life more fulfilling.
Eskinita is a word that always reminds me of the English word “skinny,” perhaps because that’s what they are. In reality, it comes from the Spanish word meaning “corner.” Since land is at a premium, in perhaps the most densely-populated area of the world, houses are built as close to the property line as possible. The spaces in between are the eskinita. Pingkian is by no means the only place where this happens. I have walked eskinita in Manila, Ho Chi Minh City, and Hanoi. Because houses are so small, life is lived on eskinita. Without eskinita no one could get to their house. No one could go to work or school in the morning. But eskinta is more than simply a means to and end.
Eskinita is stepping over the curb then three steps down. There is an initial sense of invading someone’s privacy when you first enter, realising that people’s homes front, not onto the street, but onto the eskinita. Scootch over to the side as someone passes by. People pass carrying large water jugs. The sound of an engine warns of an approaching motorcycle, making one wonder how it can even navigate! Stopping at the crossroads to sure we each know where the other one is going before moving on. Laundry tubs hang ready outside doorways. A cement bench outside a home waits for someone to pass the day sitting there. An open door swings out into the eskinita temporarily blocking my passage. Two young boys sit in the corner playing Mobile Legends on their cellphones. A lady in an alcove buys something from one of the many variety stores in the area. Many people set up a small store — or sell things like Avon or Tupperware — in order to help make ends meet. Strings of sachets containing every known liquid hang from the ceiling, drinks of all kinds, ice cream if you are lucky. A vendor walks by, his bucket filled with foods prepared earlier that day and suitable for snacking on. A friend used to sell banana-que, which is a deep-fried banana, coated with caramelized brown sugar on a BBQ stick. Delicious! Having walked each one everyday, my friend was a eskinita expert. A bicycle, loaded with wares, is stopped in the middle as a woman decides whether or not to buy a piece of chain – to use a leash perhaps? – a kargador waiting patiently to pass puts his load down; me, less patient, finding a way through.
Eskinita is bright blue PVC water pipes winding their ways along the ground, turning suddenly into the various houses — sometimes ending suddenly; cut off for who knows what reason? Rows of water meters silently recording consumption — when they are spinning fast it means a leak somewhere, when stopped it means they are turned off to save that same water from leaking. Dodging powerlines — more like interior wires strung up rather haphazardly, often just at head height — turns into an artform that you didn’t think you would ever need to master. Canals, or drainage ditches, sometimes along the edge, sometimes down the middle, sometimes non-existent carry water from various sources somewhere else. Videoke booms from somewhere near, accompanied by a voice — sometimes talented, often merely energetic.
Eskinita is sometimes cement, sometimes asphalt, and sometimes spongy ground beside a stream of black runoff that runs outside my friend Mang Pio’s house — evidence of the clogged drainage pipes hidden below. Mang Pio owns a fairly large chuck of land in the middle of a gaggle of houses. At 90 years old he is a fount of stories and jokes. I stop and chat with Edgar, who is doing laundry in a couple of 5-gallon pails in front of his place. Mang Pio, in his kindness, has allowed Edgar to stay on his property. He has a small place that the word “lean-to” wouldn’t adequately describe — more a hodge podge of various chunks of wood, plastic, and other light materials all precariously positioned to provide some semblance of shelter. Many homes along the eskinita are not like his, however. More and more I see multi-storey concrete structures, complete with all the comforts of home.
Eskinita is where animals abound. Dogs. Cats. Rats. Roosters. Chickens. Even the occasional rabbit. Sometimes caged but usually running free. The cats are perhaps the most resilient. Many times they may have seemingly fatal injuries but yet there they are, day after day, ekeing out a living. I guess that’s why they are said to have nine lives! The roosters (in reality fighting cocks) are the most cared for, receiving special feeds, daily grooming, and love from their owners.
Eskinita is where people are. Children playing hopscotch. Retirees passing the day outside their homes. Friends chatting. Men caring for their fighting cocks. People watering plants and/or the eskinita itself — one for growth the other to reduce dust. Small business owners selling fish of all varieties. Chicken. Pork. Rarely, beef. Vegetables. Barbershops. Internet cafes. Elderly women watching the world go by. And in the mornings mothers sunning their babies.
Eskinita is missing something, however. What is missing is space. Space that separates houses from one another. Space taken up by fences to ensure privacy. Space with garages, with doors that go up, then down, keeping occupants hidden from one another. There is no emptiness. No empty streets. No empty houses for most of the day while people are at work.
Eskinita is connection. A shared identity. A life living in proximity with others.
What do you notice about your community? Why not let the rest of us know in the comments below?
Tanungin ang sinumang Kristiyano kung paano makitungo sa tunggalian at huhugot nila ang Mateo 18 sapagkat inilalabas nito kung ano ang nakikita ng marami bilang TANGING PARAAN para makitungo ang mga Kristiyano sa kasalanan ng interpersonal. Sa loob ng maraming taon ay inilatag ng simbahan ang proseso ng pakikipag-usap sa tao nang paisa-isa, kung kung walang resolusyon magdala ng isang tao bilang saksi. Kung wala pa ring resolusyon, dalhin ang tao sa harap ng simbahan at kung wala pa ring resolusyon ay paalisin ang tao mula sa simbahan. Ito ang pamantayan ngunit paano kung sinabi ko sa iyo na hindi lamang ito ang biblikal na paraan na harapin ng pamilya ng Diyos ang kasalanan? Mayroong talagang hindi mabilang na mga halimbawa ng iba pang mga paraan ng paggawa ng parehong bagay na maaaring mas may kaugnayan sa iba pang mga konteksto ng kultura.
Sapagkat ang magkakaibang kultura ay mayroong magkakaibang paraan ng pagharap sa hidwaan. Ang di-tuwirang komunikasyon, sa pamamagitan ng mga konsepto tulad ng pahiwatig at pakikiramdam, ay pangunahing batayan ng komunikasyon at hidwaan ng ilang mga mamamayang Pilipino at mga Sinaunang Tao [First Nations] sa Hilagang Amerika. Ang Lupon Tagapamayapa ay isang mahalagang bahagi ng lipunang Pilipino at isang mabisang paraan upang mapanatili ang kapayapaan sa ating mga pamayanan.
Para kay Elmer, ang diskarte sa Mateo 18 ay lalong kapaki-pakinabang sa tinaguriang mga lipunan sa Kanluranin kung saan ang paghaharap at pagiging prangka ay mga pagpapahalagang pangkultura. Tulad ng sinabi ni Elmer, kahit na “ang pagiging diretso, komprontasyon, pagiging lantad at lantad na pagsasalita ay pinahahalagahan at inaasahan sa kultura ng Kanluranin, sa karamihan ng mundo ang kaparehong mga halagang ito, kahit na ipinakita nang may paggalang, ay itinuturing na masungit, walang pino, masamang asal, masungit at nakakainsulto” (p. 62). Ang diskarte na ito ay hindi gaanong kapaki-pakinabang sa iba pang mga setting ng kultura kung saan ang komprontasyon at pagiging prangka ay talagang lumilikha ng mas maraming hidwaan. Idadagdag ko na ang pagtuon lamang sa Mateo 18 ay nagbibigay ng mga dahilan para sa mga nahuhuli sa kasalanan kasi ginamit ito paminsan-minsan bilang isang dahilan upang tanggihan ang anumang proseso ng pagkakasundo.
Hinahati ni Elmer ang kanyang diskarte sa apat na kategorya. Magbibigay ako ng isang maikling balangkas ng argumento ni Elmer kasama ang kahulugan at mga halimbawa mula sa bibliya sa bawat kategorya. Ang aklat ni Elmer ay higit na lumalagpas dito sa pagbibigay ng mga halimbawa mula sa tunay na mundo kung paano naging epektibo ang paggana ng iba’t ibang mga pamamaraan sa mga setting na cross-cultural subalit dapat kong ipahiwatig na lumalapit si Elmer sa karamihan ng mga sitwasyong ito bilang isang taong nasa labas ng kultura. Gayunpaman, hindi ito nakakaapekto sa teolohiya sa Bibliya na binuo niya sa libro.
Pamamagitan at ang Tagapamagitan [Mediation and the Mediator]. Ang isang hanay ng mga talata sa bibliya ay nagsasalita tungkol sa kung paano minsan nalulutas ang salungatan sa pamamagitan ng paggamit ng isang tagapamagitan. Ang pamamagitan ay sa katunayan isang malaking tema sa lahat ng banal na kasulatan, tulad ng nakikita natin sa ibaba.
Malinaw na sinabi ng 1 Timoteo 2:5-6 – “Sapagkat iisa lang ang Dios at iisa lang ang tagapamagitan sa Dios at sa mga tao. Itoʼy walang iba kundi ang taong si Cristo Jesus. Ibinigay niya ang buhay niya bilang pantubos sa lahat ng tao. Ito ang nagpapatunay na nais ng Dios na maligtas ang lahat ng tao , at inihayag niya ito sa takdang panahon.” Ang tungkulin ni Jesus bilang tagapamagitan ay pinalawak sa Juan 3:17, Roma 5:10-11, at Mga Hebreyo 7–8.
Nais ni Job ang isang tagapamagitan upang tulungan siya sa kanyang kaso sa Job 9:33 – “Mayroon sanang mamagitan sa amin para pagkasunduin kaming dalawa ….”
Nagtayo si Joab ng isang tagapamagitan sa pagitan ni David at ng kanyang anak na si Absalom sa 2 Samuel 14:1-4 sa pagsisikap na makamit ang kapayapaan.
Sinabi ni Elmer na ang isang tagapamagitan ay isang “iginagalang, walang kinikilingan, at layunin” at kumikilos bilang isang tulay sa pagitan ng dalawang partido na may salungatan na may layunin na makamit ang isang win-win solution. Ayon kay Elmer, ang paggamit ng isang tagapamagitan kapag naghahanap ng pagkakasundo ay normal sa maraming mga kultura. Tulad ng sinabi ni Elmer, “maraming mga kultura ng mundo ang mas gusto ang mga hindi direktang pamamaraan para sa paghawak ng salungatan at mga potensyal na salungatan. Ang isa sa mga pinaka-karaniwang hindi direktang pamamaraan ay ang paggamit ng isang tagapamagitan. Ni ang pagkakaroon ng isang tagapamagitan o ang mga pagpapaandar ng isang tagapamagitan ay dayuhan sa account sa banal na kasulatan. Habang ang lipunan ay maaaring nahawahan ang papel ng tagapamagitan o ginamit ito para sa makasarili, kahit sa mga masasamang hangarin, ito ay isang lehitimong papel na kailangang maunawaan at naaangkop na gamitin ng mga Kristiyano.”
Ang posisyon ng isang-baba at kahinaan [The one-down position and vulnerability]. Ang isa pang hanay ng mga sipi ng Bibliya ay nagsasalita tungkol sa kung paano nagaganap ang resolusyon kung kailan inilalagay ng isa o pareho ng mga partido ang kanilang mga sarili sa alinman sa mahina o mas mababang posisyon. Halimbawa, kapag ang mga pastol nina Abram at Lot ay nagkasalungatan sa mga karapatan sa pag-gamit ng pastulan sa Genesis 13:8, kinuha ni Abram ang isang-pababang posisyon sa paghingi ng resolusyon sa pamamagitan ng pag-aalok na ilipat sa ibang lugar.
Mamaya si Lot ay nasa posisyon na isang-pababa dahil siya ay nakuha ng ilang mga namamayagpag na hari sa Genesis 14:5-12. Si Abram ay dumating upang iligtas si Lot mula sa posisyon na ito sa Genesis 14:13-20.
Si David, sa kanyang pagkakasalungatan kay Absalom, ay nagpapalagay din sa posisyon na one-down. Sa 2 Samuel 14:1-4 sinenyasan ni Joab ang babae na sabihin, “Tulungan nʼyo po ako, Mahal na Hari!” sapagkat mailalagay nito ang babae sa isang pababang posisyon sa hari, na may obligasyong tulungan siya.
Sinabi ni Elmer, “Ang pagkuha ng one-down na posisyon ay nangangahulugang gawing mahina ang iyong sarili sa ibang tao o ipahiwatig na wala ang kanilang tulong ikaw ay nasa panganib na mapahiya o mawalan ng mukha.” “Mahalaga para sa iyo na huwag maging sanhi upang mawala ang mukha o mapahiya ng ibang tao, ngunit kung may panganib na mangyari sa iyo, maaari kang tumawag sa iba upang protektahan ka mula sa pagkawala ng mukha. Sa katunayan maaari ka ring tumawag sa sarili nitong nagbabanta sa iyong karangalan upang iligtas ka mula sa parehong kahihiyang maaaring dumating sa iyo. ”(p. 80) Binigyan ni Elmer ang pakikitungo ng Diyos kina Abram at David bilang mga halimbawa.
Pagkukuwento at salawikain [Story-telling and proverbs]. Ang pangatlong hanay ng mga sipi ng Bibliya ay nagbibigay diin sa mga kwento bilang mga tool sa paglutas ng hidwaan.
Marahil ang pinakamahusay na halimbawa nito sa Bibliya ay nang harapin ng propetang si Nathan si Haring David dahil sa kanyang kasalanan kay Batsheba (2 Samuel 12:1-9). Si Nathan ay nagsasabi ng isang detalyadong kuwento ng isang mayamang tao na nagnanakaw ng minamahal na tupa ng isang mahirap na tao. Kapag nagalit si David, pinapagal siya ni Nathan sa pagsasabing, “Ikaw ang taong iyon!” Ang resulta ay ang pagsisisi ni David.
Ginamit din ito ni Jesus nang maraming beses nang sinabi niya sa mga talinghaga na magturo ng mga pagpapahalagang nais niyang ituro. Kumbaga, maaari siyang direktang maglibot at hamunin ang mga tao tungkol sa kanilang kasalanan at masabing, “Magsisi kayo!” Sa halip ay pinili niya ang pagkukuwento bilang kanyang pangunahing anyo ng pakikipag-ugnayan.
Mayroong maraming mga halimbawa ng pagsasabi ni Jesus ng mga talinghaga, ngunit ang ilang mga makabuluhang halimbawa ay kasama ang Lucas 18:10-14, nang ikinuwento ni Jesus ang tungkol sa Fariseo at sa Maniningil ng Buwis sa isang pagsisikap na parehong maipakita ang pag-asa sa mga maniningil ng buwis at hikayatin ang pagsisisi ng mga Pariseo.
Ginagamit din ni Jesus ang pamamaraang ito nang harapin ng mga pinuno sa Mateo 21:23-27. Nang tanungin, “Ano ang awtoridad mong gumawa ng mga bagay na ginagawa mo? Sino ang nagbigay sa iyo ng awtoridad na iyan?” sumagot si Hesus sa pamamagitan ng paglalagay ng palaisipan na nagpapahintulot sa kanya na maiwasan ang isang direktang paghaharap.
Ang bisa ng pamamaraang ito ay ipinakita sa paglaon sa Mateo 21:33-46 nang ikuwento ni Jesus ang tungkol sa taong umarkila ng kanyang ubasan. Ang kanyang mga tagapaglingkod, na ipinadala upang kolektahin ang kanyang bahagi ng ani, ay pinapintasan at ang kanyang anak ay pinatay. Kapag natapos na ang kuwento nalaman natin na ang Punong mga Pari at Pariseo ay alam na pinag-uusapan sila ni Jesus – ibig sabihin ay hindi direktang naihatid ni Jesus ang kanyang mensahe.
Elmer muli: “Ang pagkukuwento sa ganitong pang-unawa ay hindi simpleng paggamit ng mga kwento ngunit… ang pagtuturo, pagwawasto at nuanced na paggamit ng mga salita …. upang makisalamuha ang mga mas batang kasapi ng isang lipunan sa mga pamantayan at halaga ng lipunang iyon. Gayunpaman ang parehong mga tool na ito ay madaling gawin sa mga tugon sa mga sitwasyon ng kontrahan.”
Tandaan din ang pag-unlad na kasama sa pagpipiliang ito: Ang isa ay pinapayagan na maging mas direkta kung ang mga inilaan na target ng kuwento ay hindi masyadong makakonekta sa kanilang sarili.
Hindi pagkilos, maling direksyon, katahimikan, at mga taong walang katiyakan [Inaction, misdirection, silence, and indefinitepersons]. Ang huling hanay ng mga sipi ng Bibliya ay titingnan natin ang mga pag-uusap tungkol sa kung paano nalulutas kung minsan ang pagkakasalungatan gamit ang hindi direktang paraan. Ang ilang mga kultura ay binibigyang diin ang higit na hindi tuwirang mga paraan ng pakikipag-ugnayan at humantong ito sa isa pang uri ng pamamahala ng salungatan na binibigyang diin ang kawalang-derekta.
Dalawang Hebreong komadrona sina Shifrah at Pua na tinalakay sa Exodo 1:8-19. Matapos mag-utos ng Paraon “Kung magpapaanak kayo ng mga babaeng Hebreo, patayin ninyo kung lalaki ang anak, pero kung babae, huwag nʼyo nang patayin” tumugon ang mga kumadrona sa hiling ng Paraon sa maraming paraan: katahimikan dahil walang direktang sagot mula sa kanila sa utos ng Paraon; hindi pagkilos (v17) sa “hindi nila sinunod ang iniutos ng hari”; at maling direksyon (v19) sa kung saan sinisi nila ang kalusugan ng mga babaeng Hebrew bilang dahilan kung bakit hindi sila maaaring sumunod. Ang kwentong ito ay maaaring mukhang kakaiba, hindi bababa sa mula sa isang pananaw sa Kanluran na maaaring bigyang kahulugan ang mga komadrona bilang hindi matapat. Gayunpaman, ang katotohanang “kaya pinagpala ng Diyos ang mga komadrona” ay nagsasabi sa atin na inaprubahan niya ang kanilang mga pamamaraan.
Nakita rin natin ang mga prinsipyong ito sa mga kwento ni Haring Saul (1 Samuel 10:27) at sa Esther.
Sa Marcos 9:33-37 mababasa natin na ang mga alagad ni Jesus ay “hindi sumagot.” Ito ay dahil nais nilang iligtas ang kanilang mga sarili mula sa kahihiyang pagkakaroon ng pagtatapat sa kanilang tinatalakay sa kalsada. Hindi sila hinarap ni Jesus tungkol dito ngunit sa halip ay gumagamit sya ng isang hindi direktang object lesson upang matulungan silang mas maunawaan ang mismong tanong na pinagtatalunan nila.
Si Hesus mismo ay gumagamit ng katahimikan nang subukang pilitin siya ng mga Pariseo na kondenahin ang babaeng nahuli sa pangangalunya sa Juan 8:1-11. Gumamit siya ng maling direksyon upang ibalik ang tanong sa mga akusado nang sabihin niya na, “Kung sino sa inyo ang walang kasalanan ay siya ang maunang bumato sa kanya.”
At syempre si Jesus ay nanatiling tahimik din sa Mateo 27:14 nang tinanong sya ni Pilato.
Sa pakikipag-usap sa katahimikan sinabi ni Elmer, “ang katahimikan ay hindi nangangahulugang naayos na ang isyu o naabot na ang kasunduan. Karaniwan nang nangangahulugan ito ng pagkaantala hanggang sa maaaring magamit ang ibang naaangkop na diskarte …. Mayroong oras para sa katahimikan at oras para sa pagiging maingay. Tila ang grabidad ng isyu ay isang tagapagpahiwatig para sa pagpili, tulad ng pagiging maagap.”
Ang ilang mga huling pangungusap. Napagtatanto na wala sa mga pagpipiliang ito ang eksklusibo ay ang susi sa pag-unawa sa iba pang mga anyo ng paglutas ng salungatan sa Bibliya. Sa halip maaari nating paikutin ang iba’t ibang mga paraan ng mga pamamaraang ito na may layunin na makarating sa isang sitwasyon na win-win sa huli. Mahalagang tandaan din na kailangan nating gamitin ang mga porma ng paglutas ng tunggalian na angkop sa kultura , na may hangarin ng aktwal na resolusyon. Hindi lamang natin nais na pumili ng pamamaraan na pinakamahusay na susuporta sa aming panig ng isyu. Kailangan nating piliin ang diskarte na pinakamahusay na hahantong sa resolusyon.
Ito ay maaaring isang pagkakataon na pumunta sa palengke upang mamili lamang ng gusto natin pag dating sa conflict resolution at piliin ang pinakamahusay na magsisilbi sa aming panig ng hidwaan. Hindi iyon ang punto ng ehersisyo na ito. Ipinapakita sa atin na paminsan-minsan ang ating paggamit ng Mateo 18 ay nagpapatibay sa hidwaan kaysa sa paglutas nito sapagkat nilalayon itong magamit sa isang partikular na setting ng kultura. Ang pagpili ng isa sa iba pang mga pagpipilian ay maaaring humantong sa mas mahusay na mga resulta sa iba pang mga konteksto.
Ito rin ay isang magandang lugar upang banggitin na ang tinatawag na mga Western theology ay hegemonic. Nangangahulugan ito na mayroon sila, ayon sa dami ng isinulat ng mga taga-kanluranin, kinuha ang pamamayani at ginamit na kapangyarihan sa Iba. Kailangan itong magbago habang ang ibang mga kultura ay pumasok sa pag-uusap kasama ang kanilang sariling mga konteksto at system. Ang resulta ay magiging isang teolohiya na mas mayaman sa huli.
Ano ang palagay mo sa mga iginigiit ni Elmer? Sa palagay mo ba ay nagbibigay ito sa simbahan ng ilang mga mas mahusay na pagpipilian para sa pagharap at paglutas ng hidwaan? Mayroon bang mga hindi nalutas na isyu na mayroon ka sa isang tao na maaayos kung sumunod ka sa ibang proseso?
Gusto kong marinig ang boses mo. Kaya palaging malugod na tinatanggap ang feedback.
People often said when I was younger that I lived in a dream world — and that was true. I did spend a lot of time dreaming of an imaginary world. It is strange, however, that daydreams are often thought of as being a trivial waste of time. “It’s better,” they say, “to live in the real world.” What is also interesting is that we often think of nightmares as dangerous We worry about nightmares. We try to stop nightmares. We even make movies about them that frighten us into even more nightmares!
In reality, we should really spend more time concentrating on daydreams. Nightmares, after all, only last for a few brief moments. It’s the dreams that we have while awake that are truly dangerous because we can dream them for a lifetime, and in the end make them come true.
As TE Lawrence says,
“All men dream, but not equally. Those who dream by night in the dusty recesses of their minds, wake in the day to find that it was vanity: but the dreamers of the day are dangerous men, for they may act on their dreams with open eyes, to make them possible.”
Here are my daydreams:
I dream of a world where the rule and leadership of Jesus makes the world a better place. A place where the poor hear good news, where prisoners are made free, where the blind can see, where the oppressed are set free, and where the Lord looks with favour on all people.
I dream of a world where the values of the world are the values of God’s kingdom.
I dream of a world where we love each other like we love ourselves. This is best expressed by the Tagalog word kapwa, or “shared being.”
I dream of a world where the truths we shape is the Truth that is revealed to everyone by God, applied to our own cultural and local contexts.
It is easy to dream such dreams. It is harder to make these dreams come true. But as the old saying goes, “Begin with the end is sight.”
Michael J. Fast 