Read in English.

Natutuwa ako sa aklat ni Alexandra Horowitz na On Looking: A Walker’s Guide to the art of Observation. Ito ay isang pagbubukas ng mata (nakita mo na ba ang ginawa ko doon?) na libro kung paano mas bigyang pansin ang ating mga komunidad. Isang partikular na bahagi ang naging dahilan upang pagnilayan ko ang kasalukuyang debate tungkol sa katotohanan. Ano ang tunay? Ano ang huwad? Ano ang ginagawang mapagkakatiwalaan ang isang bagay o isang tao? Bakit may mga naniniwala sa mga “conspiracy theories”? Bakit ang iba ay naniniwala sa “agham”?

Pinag-uusapan ni Horowitz ang tungkol sa mga grandmaster sa chess at iniuugnay ito sa kung paano namin binibigyang pansin ang isang bagay. Narito ang quote:

“Natatandaan ng mga grandmaster ang napakalaking dami ng chess. Tinatantya na ang isang tipikal na master ng chess ay naaalala sa pagkakasunud-sunod ng 50,000 hanggang 300,000 “chunks”—mga pagsasaayos ng lima hanggang pitong piraso na inilagay nang normal, hindi random, sa isang board. Maaaring alam nila, nang hindi namamalayan, 100,000 pambungad na moves. Binibigyang-daan sila ng mga memory store na ito na maalala ang mga tumpak na posisyon ng malaking bilang ng mga piraso sa isang serye ng mga laro na isinasagawa, na nakita ang mga ito nang isang beses. Minsan ang kakayahang ito ay umaabot pa sa mga random na placement ng piraso, dahil nakakagulat ang isang random na inilagay na piraso , at katangi-tangi, sa isang taong nakakakita ng lohika sa paglalagay ng piraso ng isang laro na isinasagawa. Sa kabaligtaran, kapag ang isang baguhang manlalaro ng chess ay tumitingin sa isang board, nakikita niya ang isang pinagsama-samang pagkakaayos ng mga itim at puting piraso. Kung siya ay matulungin, siya baka mamaya maalala ang ilang mga parisukat ng pisara, o isang dakot na pirasong magkatabi. Wala nang iba. Ang kaibahan ay ang eksena ay makabuluhan sa master ng chess ngunit hindi sa baguhan. Sa eksperto, e ang mismong piraso ay nauugnay sa iba, at bawat pagsasaayos ng mga piraso sa isang board ay nauugnay sa mga nakaraang board na nakita o ginawa ng manlalaro. Nagiging pamilyar sila gaya ng mga mukha ng magkakaibigan.”

Nahati sa dalawa: Isang master ng chess at isang baguhan. Magkaiba ang kanilang mga alam pagdating sa chess. When I posted the quote on Facebook, my friend Aaron, who also was provoked by the quote, responded.

“Habang binabasa ko ito, naisip ko itong iba’t-ibang bagay:

Ang pinakaunang biktima ng fake news ay si Adam at Eve.

Nasaan nga ba ang problema, sa mga “novice” o sa mga nagpapakalat ng fake news at conspiracies? May magagawa ba tayo para malabanan ang problemang ito? O sadyang hindi ito maiiwasan dahil may kanya-kanya naman tayong “mastery” sa buhay at kaakibat nito na hindi natin magagawang maging master ng lahat ng aspeto sa mundo. Halimbawa, may mga taong magaling sa larangan ng teknolohiya, samantalang may iba sa atin ang magaling sa kasaysayan, pulitika o kaya batas. Ang magaling sa teknolohiya ay pwedeng walang “‘mastery” sa pulitika o batas, kaya sila ay maaaring maging biktima rin mga fake news na tungkol dito.

Ang mga scientists ay ina-acknowledge natin na ang “mastery” nila ay ang pagtuklas, pagsasabuti ng ating karunungan at paghahanap ng mga kasagutan sa mga katanungan tulad ng saan nga ba tayo nagmula. Ang simbahan naman ay may mga angking “mastery” din tulad ng pagpapatibay ng pananampalataya. Ngunit may mga pagkakataong hindi nagtutugma ang turo ng simbahan sa turo ng agham. Parehong may “mastery”, ngunit may mga pagkakaiba. At kung may mga pagkakaiba, sino nga ba ang paniniwalaan natin? At kung may mga proofs ang agham sa mga natuklasan nila at ayaw tanggapin ng simbahan at patuloy na tinatangkilik ang nakagisnang katuruan na salungat sa natuklasan ng agham, sino ba dapat nating paniwalaan? Kung may proof na ang agham pero iba pa rin ang paniniwala ng mga nasa simbahan, hindi ba parang tayo mismo ang nagpapakalat ng fake news sa mga myembro ng ating simbahan?

Galing, diba? Napaisip ulit tuloy ako kaya it ang mga tugong ko sa kanya:

Ito ay pawang mga thoughts lamang na gusto ko lang ibahagi. Umaatake na naman malamang ang pagiging curious ng aking isip.

“Salamat sa tugon. Maganda talaga ang agos ng isip mo. Sa palagay ko hahanapin natin ang sagot sa pag-agos ng isip 😉 Totoo naman ciguro na niloko sina Adan at si Eva — yun at least ang turo ng bibliya patungkol kay Eva. Alam na alam ni Adan kung anong ang kanyang pinapasukang mali.

“Pag dating ng ideya ng mastery, isang bahagi ay karanasan. Malamang magagagling ang mga chess masters dahil meron silang certain something. Pero magaling din sila dahil sa mga practice na ginawa nila araw araw. Sa palagay ko, kahit halos wala akong alam sa chess bukod sa mga basics ng mga pieces at layout, kapag araw-arawin ko ang paglaro, malamang magkakaroon din ako ng mastery kahit papaano. O kung hindi mastery at least meron akong appreciation sa mastery ng master.

“Para sa atin, mahalagang bigyang appreciation ang mga tao na nasa kabilang perspektibo. Kadalasan, puro akala pala ang ating ginagawa. Akala natin bobo. Akala natin hindi marunong. Akala natin kung anu-ano. Pero paano ba natin masabi yun kapag wala tayong appreciation? May mga dahilan kung bakit ang mga pabor sa agham ay may pabor sa agham. At ang mga may pabor sa conspiracy theories atbp ay may pabot diyan. Alamin muna dapat natin kung nasaan sila. Malamang matutuklasan natin and solusyon sa pamamagitan sa pakikipag-usap.

“Ito ang gabay na binigay sa atin ni Ka Jose de Mesa pagdating sa appreciation:

Saloobin #1: Ipagpalagay na ang elemento ng kultura o aspetong isinasaalang-alang ay positibo (kahit sa layunin) hanggang sa mapatunayang hindi.

Saloobin #2: Magkaroon ng kamalayan sa iyong sariling mga pagpapalagay sa kultura at tanggapin ang pananaw ng tagaloob.

Saloobin #3: Higit pa sa mga stereotype ng kultura.

Saloobin #4: Gamitin ang katutubong wika bilang susi sa pag-unawa sa kultura sa sarili nitong mga termino.

Malamang masasagot din ang mga isyu katulad ng paglalaban ng agham at pananampalataya.

Ikaw? Ano ba sa palagay mo? Solusyon ba kaya ito sa problema natin sa fake news? Ano ba’ng idagdag mo? Pakisulat sa mga comments sa ibaba.

Ang pagbabahagi ay ginagawa ng magkakaibigan

Larawan ni Rafael Rex Felisilda sa Unsplash.